موسیقی در اسلام
موسیقی و آلات موسیقی در احادیث
امام صادق(ع):
«ضَرْبُ الْعِیدَانِ یُنْبِتُ النِّفَاقَ فِی الْقَلْبِ کَمَا یُنْبِتُ الْمَاءُ الْخُضْرَةَ.» (کافی، ج6، ص434)
«زدن هر دو گونه عُود، نفاق را در قلب می‌رویاند، همان‌گونه که آب، سبزه را می‌رویاند.»
توضیح:
احتمالا منظورشان از «عیدان» دو گونه عُود است.
برخی از اهل موسیقی، «عُود» و «بربط» را دو گونه ساز دانسته‌اند ولی برخی دیگر، آن دو را یکی دانسته‌اند. احتمالاً منظور از عیدان، عود و بربط است که تفاوت بسیار جزئی باهم دارند. امروزه گیتار هم شبیه این دو است و در اصل از تغییرات جزئی در بربط یا عود، پدید آمده است. گیتار را کمال الدین زریاب، با ایجاد تغییراتی در بربط، اختراع کرد.
«عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ (ع) قَالَ: لَا یُقَدِّسُ اللَّهُ أُمَّةً فِیهَا بَرْبَطٌ یُقَعْقِعُ وَ تَائِهٌ تُفَجِّع.» (کافی، ج6، ص434)
«امام سجّاد(ع) فرمودند: خداوند پاک نمی‌کند امّتی را که در آن امّت، بَربَط نواخته شود و خودبرتربینی آزار دهنده باشد.»
احتمالاً منظور از «در آن امّت، ... خودبرتربینی آزار دهنده باشد» ملّی‌گرایی افراطی باشد؛ الله اعلم.
قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع): «لَمَّا مَاتَ آدَمُ شَمِتَ بِهِ إِبْلِیسُ وَ قَابِیلُ فَاجْتَمَعَا فِی الْأَرْضِ فَجَعَلَ إِبْلِیسُ وَ قَابِیلُ الْمَعَازِفَ وَ الْمَلَاهِیَ شَمَاتَةً بِآدَمَ (ع) فَکُلُّ مَا کَانَ فِی الْأَرْضِ مِنْ هَذَا الضَّرْبِ الَّذِی یَتَلَذَّذُ بِهِ النَّاسُ فَإِنَّمَا هُوَ مِنْ ذَلِکَ.» (کافی، ج6، ص431)
امام صادق(ع) فرمودند: «زمانی که آدم(ع) مُرد، ابلیس و قابیل، اظهار خوشحالی کردند؛ پس در زمین، باهم جمع شدند؛ آنگاه ابلیس و قابیل، معازف (سازهای شبیه طنبور) و ملاهی (آلات لهو) را برنهادند برای شماتت به آدم(ع). پس هر چه در زمین است از این گونه امور، که مردم با آن لذّت می‌برند، از همان است.»
طبق این حدیث، بنیانگذاران موسیقی، ابلیس و قابیل هستند.
توجّه شود که طبق احادیث، قابیل اوّلین امام از ائمة الکفر است.
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع): «أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ السَّفِلَةِ فَقَالَ مَنْ یَشْرَبُ الْخَمْرَ وَ یَضْرِبُ بِالطُّنْبُورِ.» (وسائل الشیعة، ج17، ص: 315)
از امام صادق(ع): «از ایشان، در باره‌ی «فرومایه» پرسیدند؛ ایشان فرمودند: کسی که شرابخواری می‌کند و طنبور می‌نوازد.»
عن الرضا(ع): «وَ سُئِلَ عَنِ السَّفِلَةِ فَقَالَ مَنْ کَانَ لَهُ شَیْءٌ یُلْهِیهِ عَنِ اللَّهِ.» (تحف العقول ؛ النص ؛ ص442)
از امام رضا(ع): «و از ایشان سؤال شد از «فرومایه»؛ پس فرمودند: کسی که برای او چیزی است که او را غافل می‌کند از خداوند.»
امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «... یَا نَوْفُ إِیَّاکَ أَنْ تَکُونَ عَشَّاراً أَوْ شَاعِراً أَوْ شُرْطِیّاً أَوْ عَرِیفاً أَوْ صَاحِبَ عَرْطَبَةٍ وَ هِیَ الطُّنْبُورُ أَوْ صَاحِبَ کُوبَةٍ وَ هُوَ الطَّبْلُ فَإِنَّ نَبِیَّ اللَّهِ ص خَرَجَ ذَاتَ لَیْلَةٍ فَنَظَرَ إِلَى السَّمَاءِ فَقَالَ إِنَّهَا السَّاعَةُ الَّتِی لَا تُرَدُّ فِیهَا دَعْوَةٌ إِلَّا دَعْوَةُ عَرِیفٍ أَوْ دَعْوَةُ شَاعِرٍ أَوْ دَعْوَةُ عَاشِرٍ أَوْ شُرْطِیٍّ أَوْ صَاحِبِ عَرْطَبَةٍ أَوْ صَاحِبِ کُوبَةٍ.» (الخصال؛ شیخ صدوق؛ ج1 ؛ ص338)
امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «اى نوف مبادا که عشّار یا شاعر یا پاسبان یا عریف و یا طنبورنواز و یا طبلزن باشى که پیغمبر خدا شبى بیرون آمد و به آسمان نگاه کرد و فرمود: همان ساعتى است که هیچ دعایی برنمی‌گردد مگر دعای عریف یا دعاى شاعر یا دعاى عشّار یا پاسبان یا طنبورنواز یا طبلزن.»
توضیح:
عریف: من یتجسّس على أحوال الناس و أسرارهم فیکشفها لأمیرهم. عریف یعنی کسی که احوال و امور پنهانی مردم را مورد تجسّس قرار داده و به امیر، گزارش می‌دهد.
برخی اهل لغت گفته‌اند: عریف یک مرتبه پایین‌تر از رئیس را گویند.
عشّار یا عاشر: گویا به کسی گویند که یک دهم اموال را می‌گیرد. باج‌گیر، مأمور مالیات، گمرکچی. (ر.ک: لغتنامه دهخدا)
امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: « لَا تَدْخُلُ الْمَلَائِکَةُ بَیْتاً فِیهِ خَمْرٌ أَوْ دَفٌّ أَوْ طُنْبُورٌ أَوْ نَرْدٌ وَ لَا یُسْتَجَابُ دُعَاؤُهُمْ وَ تُرْفَعُ عَنْهُمُ الْبَرَکَةُ.» (وسائل الشیعة، ج17، ص: 315)
«ملائک وارد خانه‌ای نمی‌شوند که در آن شراب مست کننده یا دف یا طنبور یا نَرد باشد؛ و دعای اهل آن خانه مستجاب نمی‌شود؛ و برکت از آنها برداشته می‌شود.»
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): «یُحْشَرُ صَاحِبُ الطُّنْبُورِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَسْوَدَ الْوَجْهِ وَ بِیَدِهِ طُنْبُورٌ مِنْ نَارٍ وَ فَوْقَ رَأْسِهِ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ بِیَدِ کُلِّ مَلَکٍ مِقْمَعَةٌ یَضْرِبُونَ رَأْسَهُ وَ وَجْهَهُ وَ یُحْشَرُ صَاحِبُ الْغِنَاءِ مِنْ قَبْرِهِ أَعْمَى وَ أَخْرَسَ وَ أَبْکَمَ وَ یُحْشَرُ الزَّانِی مِثْلَ ذَلِکَ وَ صَاحِبُ الْمِزْمَارِ مِثْلَ ذَلِکَ وَ صَاحِبُ الدَّفِّ مِثْلَ ذَلِک.» (جامع الأخبار(للشعیری)؛ ص154)
رسول الله(ص) فرمودند: «صاحب طنبور روز قیامت، روسیاه محشور می‌شود در حالی که در دستش طنبوری از آتش است؛ و بالای سرش هفتاد هزار فرشته است که به دست هر کدام آنها، گرزی است که با آن، بر سر و صورتش می‌زنند. و صاحب غناء، از قبرش به صورت کور و لال محشور می‌شود. و زناکار هم مثل آن است. و صاحب نِی هم مثل آن است؛ و صاحب دف هم مثل آن است.»
«عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: مَنْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِ بِنِعْمَةٍ فَجَاءَ عِنْدَ تِلْکَ النِّعْمَةِ بِمِزْمَارٍ فَقَدْ کَفَرَهَا وَ مَنْ أُصِیبَ بِمُصِیبَةٍ فَجَاءَ عِنْدَ تِلْکَ الْمُصِیبَةِ بِنَائِحَةٍ فَقَدْ کَفَرَهَا.» (الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج6 ؛ ص432)
امام صادق(ع) فرمودند: «کسی که خدا به او نعمتی بدهد و او نزد آن نعمت، با مزمار بیاید، قطعاً کفران نموده است آن نعمت را؛ و هر کس گرفتار مصیبتى شود و در هنگام مصیبت، نوحه‌سرایى و بی‌تابى کند، قطعاً کفران آن مصیبت کرده است.»
ماها چقدر برای نعمات مادّی و معنوی که خدا روزی کشورمان کرده، مراسم می‌گیریم و می‌نوازیم؟!
